In Gent groeit een duurzame romance. Het bedrijf Christeyns verwarmt met zijn restwarmte een nieuwe woonwijk. De bewoners bedanken door hun gezuiverd afvalwater aan het bedrijf te leveren.

In de Oude Dokken in Gent, een voormalig havengebied in de buurt van het Dampoortstation, verrijst de komende jaren een nieuwe wijk met 400 woningen, een school en een sporthal. Ze gaan daar het warm water heruitvinden - letterlijk. De gebouwen zullen immers verwarmd worden met een bijzondere mix van technieken. Alle woningen worden aangesloten op een warmtenet, dat de hele wijk verwarmt. Bewoners hebben dus geen eigen verwarmingssysteem, maar een warmtewisselaar die warmte uit het collectief systeem haalt. En daar komt geen stookolie, aardgas, elektriciteit of hout aan te pas.

Hoe werkt het? Een derde van de warmte produceren de gezinnen van de wijk zelf. Het afvalwater uit hun vacuümtoiletten wordt samen met vermalen keukenafval in een vergistingsinstallatie in biogas omgezet. Met dat gas wordt water opgewarmd. De overige twee derde van de warmtevraag wordt ingevuld door het naburige Christeyns. Dat bedrijf is een wereldspeler in enkele niches: de industriële reiniging en desinfectie van linnen in ziekenhuizen en hotels en de zuivering van installaties van voedings- en drankenbedrijven.

Jef Wittouck (Managing Director Christeyns): “Vooral bij de productie in onze afdeling oleochemie komt er nogal wat restwarmte vrij. Tot nu toe gaat die warmte grotendeels verloren. Het beetje afvalwater dat we hebben, wordt door een externe partner koud opgehaald en elders verwerkt. In de toekomst zal die restwarmte via ondergrondse buizen naar de nieuwe woonwijk afgevoerd worden. Goed voor die wijk, maar ook voor ons: onze koelinstallaties zullen minder hard moeten draaien.”

Duurzaam… en niet te duur

De liefde werkt in twee richtingen. Het sanitair afvalwater van de nieuwe wijk (ongeveer 30.000 m³) loopt niet naar de riolen. Eerst wordt de warmte eruit gerecupereerd en opnieuw in het warmtenet gestopt. Daarna wordt het in de wijk ingezameld, gezuiverd en door leidingen naar Christeyns gestuurd.

Jef Wittouck: “In onze productieprocessen werken we met stads- en boorputwater, dat via omgekeerde osmose gezuiverd en gedemineraliseerd wordt. Als de wijk zijn afvalwater zuivert en even goede kwaliteit kan leveren, dan kunnen wij ook dat water als proceswater gebruiken. Evident is het niet. We hebben veel ervaring met het zuiveren van afvalwater. Dat is geen exacte wetenschap. Het is moeilijk te voorspellen hoe goed een zuiveringstechniek zal werken bij een bepaald afvalwater. Soms is er een cascade van technieken nodig. We hopen in elk geval dat de wisselwerking ook in deze richting zal werken. Als het lukt, kunnen we onze capaciteit uitbreiden zonder te investeren in extra filtersystemen.”

Dat economische aspect speelt zeker mee in het verhaal, vinden ze bij Christeyns.

Jef Wittouck: “We investeren in dit project omdat we ons als onderneming sociaal willen verankeren in de buurt en omdat we duurzaam willen werken. Maar het wordt pas een win-win als het financiële plaatje ook klopt. We overwegen nu bijvoorbeeld om een installatie voor warmtekrachtkoppeling te plaatsen. Zo kunnen we onze stoomketels ontlasten en zelf beterkoop stroom produceren. Daar zou meer restwarmte bij vrijkomen, maar misschien kunnen we ook die kwijt in het collectieve warmtenet van een woonwijk.”

Ook voor de gezinnen in de nieuwe wijk zou het financiële plaatje moeten kloppen. Het systeem vergt een investering van 4 miljoen euro en wordt geëxploiteerd door de duurzaamheidscoöperatieve DuCoop. Die garandeert de bewoners marktconforme prijzen en wil ook investeren in 100% groene energie, die zo veel mogelijk ter plaatse opgewekt en via batterijtechnologie opgeslagen wordt. De wijk krijgt ook een net van elektrische laadpalen voor auto’s en fietsen.

Waar is dat duurzaam feestje?!

Een leuk idee als u nog eens een bedrijfsfeestje geeft: pak uit met een duurzame stunt en serveer uw gasten een biertje op basis van gerst, hop, gist en… afvalwater. Bio-ingenieur en brouwer Denis De Wilde (www.dewildebrouwers.be) heeft al brouwsels gemaakt met eigen afvalwater en zelfs met rioolwater. Een van die biertjes heette dan ook toepasselijk ‘From Sewer To Brewer’.

Denis De Wilde: “Via technieken als ultrafiltratie en omgekeerde osmose kan een heel groot deel van het afvalwater gezuiverd en hergebruikt worden. Geen overbodige luxe: het grondwater daalt en de zoetwaterreserves slinken. We moeten zorgvuldig met onze natuurlijke rijkdommen omspringen. Binnenkort schakelen we over op gefilterd regenwater. Ons dak is 2.000 m² groot - een grote bron van regenwater dat we kunnen zuiveren en in onze brouwsels gebruiken.”

Om de voetafdruk van uw feestje helemaal te minimaliseren, kunt u overwegen om de Boombar in te huren (www.boombar.be). Dat mobiel en modulair barsysteem bundelt kennis en allerlei technieken op het vlak van duurzame energie, koeling, verwarming en waterverbruik. Zo kunt u zonder schuldgevoelens nog ‘een allerlaatste’ bestellen.

Het meeste bouwafval wordt op de een of andere manier gerecycleerd. Soms is echt hergebruik mogelijk en krijgt waardevol erfgoed een tweede leven.

Bouw- en sloopafval is goed voor 20% van ons afval. Meer dan 90% wordt hergebruikt. Soms via hoogwaardige recyclage, soms via ‘downcycling’. In dat laatste geval wordt het puin bijvoorbeeld fijngemalen en als granulaat voor wegfunderingen gebruikt. Sommige bedrijven hebben originele manieren gevonden om sloopafval niet zomaar te recycleren, maar integraal of deels te hergebruiken.

Bij Schoenen Torfs zijn ze trots op ‘Ten Afval’. Dat recyclageproject komt in de eerste plaats de eigen werknemers ten goede. Wanneer het bedrijf een van zijn zeventig winkels verbouwt, mogen de medewerkers het interieur zelf komen ontmantelen en leeghalen. Meubelen, parket, verlichting, decoratiemateriaal: alles mag mee naar huis, voor eigen gebruik.

“Door ‘Ten Afval’ worden die materialen uit de afvalstroom gehaald en krijgen ze een tweede leven”, legt zaakvoerder Wouter Torfs uit in het magazine Trends. “Een pure win-win: het is beter voor het milieu, we hoeven geen aannemer en geen stortkosten meer te betalen en onze mensen zijn er blij mee.”

Het gouden plafond

Rotor Deconstruction heeft van het hergebruik van oude bouwelementen in nieuwe projecten zijn corebusiness gemaakt. Het afvalverwerkend bedrijf onderzoekt voor elke sloop welke materialen genoeg waarde hebben om de ontmanteling te financieren. Een mooi voorbeeld is de ontmanteling van het gebouw van BNP Paribas Fortis bij Ravenstein. Het pand dateerde van 1971. De lokettenzaal, kofferzaal, liftenhal en directiekantoren van de toenmalige Generale Bankmaatschappij werden indertijd ingericht onder het wakend oog van de bekende Belgische interieurarchitect en meubelontwerper Jules Wabbes.

Het historische ‘gouden plafond’ dat Wabbes ontwierp - valse plafonds in goudkleurig gelakt aluminium - kreeg verschillende nieuwe bestemmingen. Plusofficearchitects hergebruikte er delen van in het nieuwe auditorium van de gemeentebibliotheek van Sint-Pieters-Woluwe. Een ander stukje van het gouden plafond hangt nu in apotheek Emilie in Schaarbeek, die architect Nathalie De Leeuw verbouwde voor apotheker Saïd Bounouch. De architecte stelde voor om zo veel mogelijk met recuperatiematerialen te werken en nam Bounouch mee naar de toonzaal van Rotor. Het goudgelakte aluminium rooster is nu dé blikvanger in de apotheek. In de entree werden trouwens ook een stukje van de oude granietvloer en enkele panelen met fotoprints van interieurarchitect en vormgever Christophe Gevers uit het bankgebouw hergebruikt. Zo kregen cultureel waardevolle stukjes uit het collectieve geheugen van Brussel een nieuwe plek en functie in de stad. Rotor Deconstruction werd voor dit project bekroond met de OVAM Ecodesign Award PRO.

In de drie gewesten gelden gelijkaardige sorteerverplichtingen. De timing verschilt wel. Wallonië sorteert sinds 2016 kunststoffen, Vlaanderen begint op 1 juni, Brussel heeft nog geen plannen.

Middelgrote en grote bedrijven staan zelf in voor hun afvalstromen. Daarvoor sluiten ze contracten met erkende afvalophalers, die restafval en een hele reeks andere afvalstromen komen ophalen. In een contract staat welke afvalstromen in de bedrijfsvoering vrijkomen en hoe die selectief ingezameld en opgehaald zullen worden.

Welke afvalstoffen moeten bedrijven selectief inzamelen? Het zijn er nogal wat:

• klein gevaarlijk afval van vergelijkbare bedrijfsmatige oorsprong
• glasafval
• papier- en kartonafval
• gebruikte dierlijke en plantaardige oliën en vetten
• groenafval
• textielafval
• afgedankte elektrische en elektronische apparatuur
• afvalbanden
• puin
• afgewerkte olie
• gevaarlijke afvalstoffen
• asbestcementhoudende afvalstoffen
• afgedankte apparatuur en recipiënten die ozonafbrekende stoffen of gefluoreerde broeikasgassen bevatten
• afvallandbouwfolies
• afgedankte batterijen en accu’s
• houtafval
• metaalafval
• pmd-afval

Nu ook kunststof

In Wallonië moeten bedrijven sinds 1 januari 2016 ook kunststofverpakkingen selectief inzamelen. In Brussel is dat nog niet verplicht. Bedrijven in Vlaanderen moeten vanaf 1 juni 2018 drie nieuwe kunststofafvalstromen sorteren: recycleerbare harde kunststoffen, geëxpandeerd polystyreen (zuiver piepschuim van verpakkingen met bolletjesstructuur, maar u mag gerust ‘isomo’ zeggen) en folies die gebruikt worden als secundaire of tertiaire verpakking.

De reden voor de nieuwe maatregel is simpel: kunststoffen opstoken samen met restafval zorgt voor aanzienlijk meer lucht- en watervervuiling dan ze hoogwaardig recycleren. De vermeden emissies compenseren ruimschoots de emissies van het transport om de kunststoffen in te zamelen. De kostprijs kan wel roet in het eten gooien.

Jan Verheyen (woordvoerder OVAM): “Volgens een haalbaarheidsstudie blijkt het voor bedrijven duur te zijn om kleine hoeveelheden kunststoffen gescheiden te houden en selectief te laten inzamelen. Voor bedrijven met weinig bedrijfsafval kan het interessant zijn om de ophaling via een collectieve inzameling te organiseren of om bepaalde kunststofafvalfracties zelf naar een inzamelpunt of een gemeentelijk recyclagepark te brengen. Er lopen nu proefprojecten met collectieve inzamelpunten op bedrijventerreinen.”

Financiële aanmoedigingen

In de regel is het financieel voordelig om zo veel mogelijk recycleerbaar afval uit het bedrijfsrestafval te houden. VAL-I-PAC moedigt dat ook aan door premies te geven aan ondernemingen die hun bedrijfsmatig verpakkingsafval sorteren en laten recycleren. Er zijn wel enkele voorwaarden: het afval moet op Belgisch grondgebied ontstaan en selectief gesorteerd worden, waarna het door een bij VAL-I-PAC aangesloten afvalophaler ingezameld en gerecycleerd wordt.

Ingrid Bouchez (communication manager VAL-I-PAC): “Onze premies stimuleren het sorteren van alle materialen, met een bijzondere focus op hout en kunststof. Vroeger gaven nogal wat bedrijven afvalhout mee aan werknemers, voor in de kachel of de haard, of voerden afvalophalers het naar energetische toepassingen. Maar hergebruik of recyclage krijgt de voorkeur boven verbranding.”

Drie soorten premies

De premies van VAL-I-PAC compenseren niet de logistieke factuur die u aan uw afvalophaler betaalt, maar wel de bijkomende kosten, zoals de huur van containers. Er zijn drie soorten premies:

1. een eenmalige startpremie van 100 euro voor bedrijven die voor de eerste keer een container gebruiken voor het sorteren van eender welk type van verpakkingsafval.
2. een recyclagepremie voor houten verpakkingsafval (10 euro per ton), plastic verpakkingsafval (30 euro per ton) en afval van plastic spanbanden (50 euro per ton)
3. een containerpremie voor verschillende types van afvalcontainers, -bakken en -zakken.

Als bedrijf hoeft u zelf geen aanvraag in te dienen. Uw afvalophaler dient de aanvraag voor u in bij VAL-I-PAC. Vervolgens ontvangt u een brief of een mail met een unieke toegangscode. Met die code kunt u via de myCertificate-applicatie de premie opvragen. Rijk wordt u er niet van, maar het is meegenomen. U weet wat ze zeggen: wie het kleine niet eert…

Meer info

• VAL-I-PAC
  • www.valipac.be
  • www.iksorteerinmijnbedrijf.be (vanaf 14/05/18)
• OVAM
  • www.iksorteer.be
  • www.cirkeltips.be
• Uw afvalinzamelaar    

PS:

• Voor Brussel: Bruxelles Environnement / Leefmilieu Brussel –    
  • environnement.brussels/thematiques/dechets-ressources/gestion-des-dechets
  • leefmilieu.brussels/themas/afval-grondstof/afvalbeheer
• Voor Wallonië: Département du sol et des déchets
  • http://environnement.wallonie.be 

Het is niet allemaal kommer en kwel in Belgenland. Onze bedrijven zijn wereldtop in het sorteren van afval. Ze sorteren bijna 90% van hun bedrijfsverpakkingsafval. Toch kan het nog beter.

De wereld verandert in een grote vuilbak, lijkt het wel. Alle aardbewoners samen produceren jaarlijks 1,3 miljard ton huishoudelijk afval. Dat is het equivalent van 25.000 volgestouwde Titanicschepen. In dit tempo groeit de afvalberg tegen 2025 aan tot 2,2 miljard ton. In veel landen wordt dat afval nog grotendeels in de grond gestopt, of nog erger: gewoon de zee in geduwd. Welkom in de grote plasticsoep. Afvalverwerking heeft met 3,4% ook nog eens een niet te verwaarlozen aandeel in de CO₂-uitstoot. Een onderschatting, want CO₂-emissie door afvaltransport, verbrandingsovens en voedselverspilling zitten niet mee in dit cijfer verrekend.

Eén klein landje biedt moedig weerstand in deze mondiale afvalstroom, althans op het vlak van sorteren en recycleren. We hebben het wel degelijk over België. Onze huishoudens zijn al heel lang een rolmodel voor andere landen. De Belgische bedrijven doen het zo mogelijk nog beter, zo blijkt uit gegevens van VAL-I-PAC.

Ingrid Bouchez (communication manager VAL-I-PAC): “Bedrijven die verpakte goederen op de markt brengen, moeten van de overheid kunnen aantonen dat 80% van dat verpakkingsafval gerecycleerd wordt. VAL-I-PAC houdt de cijfers bij voor 7.200 kleine en grote bedrijven. In 2016 is 89% van dat bedrijfsverpakkingsafval gerecycleerd. Zo krijgt veel afval een tweede leven: 100% van het papier- en kartonafval, 56% van het plasticafval, 77% van het houtafval en 83% van het metaalafval.”

De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij OVAM kijkt niet alleen naar het bedrijfsverpakkingsafval, maar naar alle afval dat de Vlaamse bedrijven produceren. Daardoor ligt het recyclagepercentage in hun cijfers wat lager. Maar het is nog altijd een stuk beter dan de rest van de wereld.

Jan Verheyen (woordvoerder OVAM): “Ongeveer 76% van het Vlaamse bedrijfsafval wordt hergebruikt of via recyclage of compostering opnieuw in de kringloop gebracht, na maximaal twee verwerkingsstappen. Bij het huishoudelijk afval is dat ongeveer 70%. Dat zijn prima prestaties, als je weet dat het Europese gemiddelde rond de 50% ligt.”

Percentage afval dat een tweede leven krijgt na twee verwerkingsstappen (%). Sinds 2010 worden de cijfers tweejaarlijks opgevraagd bij de bedrijven (enkel nog voor de even jaren).

Dat kan nog beter

Voor u op de werkvloer een feestelijke polonaise op gang trekt: het is nog geen Couckenbak. We kunnen nog altijd vooruitgang boeken. Steekproeven wijzen immers uit dat er nog behoorlijk wat recycleerbare afvalstoffen in het bedrijfsrestafval achterblijven.

Ingrid Bouchez: “Er zijn nog altijd bedrijven die niet of nog niet optimaal sorteren. Vooral de kwaliteit van de afvalstromen kan beter. Een beetje oplettendheid kan veel verschil maken. Stockeer papier en karton droog, vermijd dat papier vervuild raakt en meng geen geparaffineerd papier met uw proper karton. Hou ook de verschillende kunststoffen gescheiden: PE hoort niet samen met PET of PP.”

Jan Verheyen: “Uit studies blijkt dat bedrijven nog 20% recycleerbaar afval uit het restafval zouden kunnen halen. Het gaat voornamelijk om folies, harde plastics, hout, pmd, metalen, steenpuin en papier en karton. Vandaar onze ambitie: we willen in Vlaanderen tegen 2022 15% minder bedrijfsrestafval produceren.”

Wallonië mikt niet op percentages, maar met 100.000 ton minder bedrijfsrestafval op absolute cijfers.

Verbrandingsoven of stortplaats

Wat de verwerking van het bedrijfsrestafval betreft, hanteert België het ‘nabijheids- en zelfvoorzieningsprincipe’: het ziet restafval graag zo veel mogelijk naar de Belgische verbrandingsovens gaan, zodat die voldoende materiaal binnenkrijgen om goed te functioneren. Restafval naar het buitenland uitvoeren is niet verboden, maar wel aan strenge voorwaarden onderworpen. Het resultaat: 93% van het restafval wordt in België verbrand, de rest gaat grotendeels naar Nederland en Duitsland. In Vlaanderen en Brussel belandt zo goed als al het bedrijfsrestafval in de verbrandingsoven. In Wallonië wordt nog bijna 20% gestort. De reden is simpel: twee grote stortplaatsen zijn nog niet volgestort. Van zodra dat wel het geval is, is het gedaan met storten in België.

Regio waar het restafval wordt verwerkt

Soort verwerking van restafval per gewest

Meer info

VAL-I-PAC

• www.valipac.be www.iksorteerinmijnbedrijf.be (vanaf 14/05/18)

OVAM

• www.iksorteer.be
• www.cirkeltips.be

Uw afvalinzamelaar PS:

• Voor Brussel: Bruxelles Environnement / Leefmilieu Brussel –
• Voor Wallonië: Département du sol et des déchets

Op het platform Cirkeltips van OVAM vindt u veel informatie en tips die uw leven als plichtsbewuste sorteerder gemakkelijker maken. We focussen op 7 factoren die uw afvalfactuur beïnvloeden.

1. Het soort afval
   De ene soort afval is meer waard dan de andere. Zo is er een groeiende vraag naar (zeldzame) metalen. Voor dergelijke afvalstromen zult u dus iets meer krijgen… of iets minder betalen.
2. De hoeveelheid afval
   Nogal wiedes: hoe meer afval u aanbiedt, hoe hoger uw factuur.
3. De combinatie van afvalstromen
   Voor elke afvalstroom een andere inzamelaar inschakelen is geen goed idee. Vaak kan uw inzamelaar met één transport meerdere fracties ophalen. Daardoor daalt zijn logistieke kost en uw factuur.
4. De frequentie van de ophaalrondes
   Betaalt u per opgehaalde container of per inzamelronde? Bekijk samen met uw inzamelaar de meest efficiënte frequentie. Zo vermijdt u transport van halflege containers, waarvoor u toch de volle pot betaalt. Bij sommige inzamelaars kunt u de inzameling online aanvragen of annuleren.
5. De kwaliteit van het afval
   Hoe beter u sorteert, hoe waardevoller de afvalstroom.
   - Hou behandeld en onbehandeld hout uit elkaar. Idem voor kunststoffolies: meng PE niet met polypropyleen of petflessen.
   - Sorteer ook kunststoffolies en piepschuim.
   - Papier van goede kwaliteit brengt meer op dan sterk vervuild papier.
6. De locatie van de inzamelaar
   Vrachtwagenkilometers kosten geld, en dat is er met de kilometerheffing niet op verbeterd. Hoe dichter de vestigingsplaats van uw inzamelaar, hoe minder duur uw factuur.
7. De kwaliteit van uw inzamelaar
   U blijft verantwoordelijk voor een goede verwerking van uw afval, ook als u dat aan de inzamelaar hebt aangeboden. Werk dus samen met inzamelaars die hun best doen om uw afval duurzaam en correct te verwerken. Hou er rekening mee dat die inspanningen geld kosten. Kwaliteit is maar zelden goedkoop.

www.cirkeltips.be is een initiatief van de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij OVAM in samenwerking met de hele sector.
- Het platform bevat een zoekmachine met sorteer- en recycleertips en een pagina waar u online vragen kunt stellen en discussiëren over afval- en materialenbeheer.
- Als u een login aanmaakt, krijgt u inzage in uw eigen afvalcijfers en concrete tips op maat van uw bedrijf.

Meer info

• VAL-I-PAC
  • www.valipac.be
  • www.iksorteerinmijnbedrijf.be (vanaf 14/05/18)
• OVAM
  • www.iksorteer.be
  • www.cirkeltips.be
• Uw afvalinzamelaar
  • Voor Brussel: Bruxelles Environnement / Leefmilieu Brussel
  • Voor Wallonië: Département du sol et des déchets